Kom binnen, beste vriend, kom binnen! Leuk je weer eens te
zien. Ik zette juist dit boek terug. Ken je het? 'De Vlucht van de Havik', heet
het. Voor valkeniers is het een absolute must. Omdat...de schrijver bij het
trainen (het africhten) van een havik veel fouten maakte.
Het boek is in 1951 voor het eerst verschenen onder de
originele titel 'The Goshawk'. In 1980 is het vertaald door de Nederlandse
dichter, literatuurcriticus, journalist en vertaler Max Schuchart en uitgegeven
als een prisma pocket door Het Spectrum b.v. Ik vind het bijzonder spijtig dat
zo'n literair meesterwerk niet als een gewoon boek is uitgegeven. Ik heb het
tenminste nog nooit kunnen vinden. Wel een Engelse uitgave, maar dat was ook
een pocket. Uit de Penguin Modern Classicsreeks.
Het boek is geschreven door Terence H. White. Ha! ik zie bij
jou een blik van herkenning! Inderdaad White van de schrijver van 'The Once and
Future King' een verhalenepos rond Koning Athur, later gevolgd door het 'The
Book of Meryn'. Deze zijn overigens ook vertaald door Max Schuchart. ('Arthur,
Koning voor Eens en Altijd' en 'Het boek van Merlijn') Ik las ergens dat J.K.
Rowling, auteur van de Potterboeken erg door White was geïnspireerd.
'De Vlucht van de Havik' is een dagboekachtig verslag over
het trainen van een wilde havik. Het speelt zich af in 1935 op het Engelse
platteland waar de man (zoals White zichzelf vaak noemt) een arbeidershuisje
met bakhuis en een varkensstal - het latere muithuis - bewoont in zelf gekozen
eenzaamheid. Hij beschrijft hoe hij uit Duitsland (het was net voor de 2e
Wereldoorlog) een havik in een soort wasmand opgestuurd kreeg. Daar was hij uit
een horst gehaald. White beschrijft die eerste kennismaking met Gos, zoals de
tarsel wordt genoemd, op een prachtige literaire wijze. Wacht, ik zal even dat
stukje voorlezen:
...Hij was geboren om te vliegen, zijwaarts hellend, vrij te
midden van het gebladerte van het Teutoonse hoogland, om met zijn felle klauwen
te doden en met die gekromde Perzische snavel te verscheuren, hij die nu met
een soort heerszuchtige vroegrijpheid in de wasmand op en neer sprong, het
ongeduld van een verwende, maar nobele erfgenaam van het Heilige Roomse Rijk...
Je glimlacht, vriend, inderdaad het is een aparte
schrijfstijl.
White moet een groot liefhebber van Shakespeare zijn
geweest, want hij citeert hem regelmatig. Overigens geen wonder, Shakespeare
was een liefhebber van de valkerij. Dat kun je vooral terugvinden in zijn
toneelstukken.
Terence White ging als leek dus een volslagen wilde havik
trainen. Hij had geen ervaren valkenier op wie hij terug kon vallen. Hij bezat
drie boeken, waar één van Gilbert Blaine en een boek uit 1619(!) 'Verhandeling
over jachtvogels en het vluchtbedrijf'. Veder nog een dun boekje uit de
Badmiton Bibliotheek.
Waarschijnlijk ging er daarom ook zo veel verkeerd met het
zeegmaken van Gos. Zo beschrijft hij een methode die heel vroeger werd gebruikt
om een jachtvogel de valkenier, of, in zijn geval, de havikier, te accepteren als zijn baas. Hierbij wordt
de vogel zolang wakker gehouden en op de vuist gedragen totdat de vogel in
slaap valt. Dat zou - dacht men vroeger - een belangrijke stap naar het
zeegworden zijn. White had gelezen dat een domme man daar 9 dagen en nachten
over doet, een genie had genoeg aan twee en een gemiddeld iemand deed er drie
etmalen over. Let wel: de havikier mocht geen moment in slaap vallen.
Gelukkig is er voortschrijdend inzicht en doet men het
tegenwoordig heel anders. Beter voor de vogel en beter voor de
valkenier/havikier. Ik zal je de beschrijving besparen hoe White deze marteling
onderging.
In het begin lukte het niet om Gos aan hem te laten wennen.
De vogel vertikte het om op zijn vuist te springen, laat staan te vliegen. Uit
de nauwgezette beschrijving van de hoeveelheid voer lijkt dat logisch. Hij
voerde de tarsel te veel. Veel te veel. Toen de man dat door had en hij het
rantsoen verminderde, ging het beter. Uiteindelijk kwam Gos over een lengte van
50 meter (aan een vlieglijn).
Mij spreekt vooral de sfeer van het boek aan. White is in
staat om de lezer mee te nemen in zijn eenzaamheid op het Engelse platteland.
De teleurstellingen en vreugde bij het zeegmaken en de eindeloze wandelingen
met Gos om de vogel aan hem te laten wennen.
Overigens werd die eenzaamheid hem ook wel eens te veel en
zocht hij in een nabij gelegen dorp
menselijk gezelschap. Hij beschreef dit zo:
...Het gespannen evenwicht placht na een week of twee,
dorstig te worden, als het ware, naar menselijk gezelschap; en dan hielp niets
anders dan het feest van de drank -niet de avonduren met de vriendelijke
filosofie van malvezijwijn of madeira, maar de slokdarm verwijdende streling
van bier te midden van welsprekende kameraadschappen, het lawaai, het geratel,
de ronde kringen, het getok van werppijltjes, de glimlachende gezichten...
White beschrijft op een welhaast filosofische wijze zijn
worsteling met de havik. Dat maakt 'De Vlucht van de Havik' zo interessant.
Heel lang geleden zag ik op tv een verfilming van dit boek.
Volgens mij nog in de zwart-wit tijd. Een Schotse vriend (nou ja, Schots, hij
woonde in Schotland, was Engels van geboorte en pas als je grootvader ook een
Schot was, werd je als Schot erkend...), Ian McCheyne, kopieerde voor mij de
film op een VHS band. Stom genoeg wilde ik een conference van Youp van 't Hek
opnemen en overspoelde de film, Youp van 't Hek, nota bene!
Hoe het met Gos is afgelopen? Hij is weggevlogen door een
gebroken langveter. Waarschijnlijk heeft de vogel dit niet overleefd. De man
heeft nog heel lang naar hem gezocht. Vruchteloos, helaas.
In deel 3 beschrijft Terence White hoe hij andere vogels met
succes heeft getraind.
Beste vriend, ik raad je aan om dit boek aan te schaffen. Ik
hoop dat je er nog een kunt bemachtigen. Zeg, ik hoor gerammel van kopjes in de
keuken. Koffie?
